నన్నూరు శ్రీనివాసరావు
ఆధ్యాత్మికంలో శ్రీ దక్షిణామూర్తికి ఒక విశిష్ట స్థానం
శ్రీ దక్షిణామూర్తి: జ్ఞాన స్వరూపుడైన పరమేశ్వరుడు ఆయనను శివుడి అవతారంగా భావించి “ఆది గురువు”గా పూజిస్తారు. ఆయన రూపం మౌన ఉపదేశానికి, జ్ఞానానికి మరియు తత్వబోధకు ప్రతీకగా నిలుస్తుంది. 1. శ్రీ దక్షిణామూర్తి యొక్క ఆవిర్భావం: దక్షిణామూర్తి అనే పేరు సంస్కృతంలో “దక్షిణ దిశను చూచే మూర్తి” అనే అర్థాన్ని కలిగి ఉంది. పురాణాల ప్రకారం, బ్రహ్మ, విష్ణు మొదలైన దేవతలకూ, ఋషులకూ గర్వం వచ్చిందని, వారి సందేహాలను నివృత్తి చేయడానికి శివుడు దక్షిణామూర్తి రూపంలో అవతరించి జ్ఞానాన్ని ప్రసాదించాడని చెబుతారు. ఆయన మౌనంగా ఉండి, శిష్యుల హృదయాలలోనే జ్ఞానాన్ని వెలిగించే తత్వస్వరూపి.
- శ్రీ దక్షిణామూర్తి రూప స్వరూపం: శ్రీ దక్షిణామూర్తిని సాధారణంగా వటవృక్షం క్రింద ఆసీనంగా చూపిస్తారు. ఆయన ముఖం దక్షిణ దిశగా ఉంటూ, చుట్టూ నాలుగు ఋషులు లేదా శిష్యులు ఆసీనంగా ఉంటారు. ఆయన నాలుగు చేతులు: (1) ఒకచేతిలో జ్ఞానముద్ర (2) రెండవ చేతిలో అక్షమాల లేదా శాస్త్ర గ్రంథం (3) మూడవ చేతిలో అగ్ని (4) నాల్గవ చేతిలో డమరువు
కుడి పాదాన్ని అపస్మార అనే అజ్ఞాన రూపకాన్ని నొక్కి ఉంచి, ఎడమ పాదాన్ని మడిచి ఉంచుతారు. ఆయన ముఖం శాంతియుతంగా, జ్ఞాన ప్రసాదించే భంగిమలో ఉంటుంది. ఈ రూపం అంతా తత్వార్థాన్ని సూచిస్తుంది:
జ్ఞానముద్ర: గురువు ఉపదేశం: అగ్ని, అజ్ఞాన నాశనం. అపస్మారుడిపై పాదం: అజ్ఞానాన్ని జయించడం. - తత్వార్థ విశ్లేషణ: శ్రీ దక్షిణామూర్తి మౌనంగా ఉపదేశం చేస్తారు. ఇది మాటల కన్నా మౌనమే గొప్ప ఉపాధ్యాయుడు అనే సూత్రాన్ని సూచిస్తుంది. ఆయన చుట్టూ ఆసీనులై ఉన్న ఋషులు, శిష్యులు నిశబ్దంగా ఆయన మౌన ఉపదేశాన్ని గ్రహిస్తారు. ఇది శ్రవణ, మనన, నిధిధ్యాసన అనే ఆధ్యాత్మిక సాధన పద్ధతుల్ని సూచిస్తుంది. శ్రీ దక్షిణామూర్తి తత్వం “అహం బ్రహ్మాస్మి”, “తత్త్వమసి” వంటి వేదాంత సూత్రాలను జీవప్రపంచానికి బోధిస్తుంది. ఆయన ఉపదేశం వ్యక్తిగత అనుభూతిని, ఆత్మజ్ఞానాన్ని ప్రాధాన్యంగా తీసుకుంటుంది.
- దక్షిణామూర్తి తంత్రం మరియు ఉపాసన: దక్షిణామూర్తి ఉపాసన ద్వారా విద్య, జ్ఞానం, ధైర్యం మరియు మేధాశక్తి అభివృద్ధి చెందుతుంది. విద్యార్థులు, తత్త్వవేత్తలు మరియు ఆధ్యాత్మిక సాధకులు ఈ స్వరూపాన్ని పూజిస్తారు.
మంత్రం: ఓం నమః ప్రణవార్థాయ శుద్ధ జ్ఞానైక మూర్తయే | నిర్మలాయ ప్రశాంతాయ దక్షిణామూర్తయే నమః || పూజా విధానం: గురువారం రోజున పూజించటం శ్రేష్టం.
తెల్లని పుష్పాలు సమర్పించాలి. మౌనంగా ధ్యానం చేయటం ఉత్తమం. నెయ్యి దీపం వెలిగించాలి: కందిపప్పుతో నైవేద్యం పెట్టాలి. 5. దక్షిణామూర్తి యొక్క ఇతర స్వరూపాలు: శ్రీ దక్షిణామూర్తి వివిధ స్వరూపాల్లో కనిపిస్తారు: వ్యాఖ్యాన దక్షిణామూర్తి: వేదాంత ఉపనిషత్తులను వివరించే స్వరూపం. యోగ దక్షిణామూర్తి: యోగాసనంలో తపస్సు చేస్తున్న రూపం. వీణాధర దక్షిణామూర్తి: వీణ వాయిస్తూ సంగీతం ద్వారా జ్ఞానాన్ని ప్రసాదించే స్వరూపం.
భిక్షాటన దక్షిణామూర్తి: భిక్షాటన చేస్తూ సంచారములో ఉండే రూపం. - దక్షిణామూర్తి స్థోత్రాలు: శంకరాచార్యుల వారు రచించిన “శ్రీ దక్షిణామూర్తి స్తోత్రం” అత్యంత ప్రఖ్యాతి పొందినది. ఈ స్తోత్రం వేదాంత సూత్రాలను సరళంగా, గంభీరంగా బోధిస్తుంది. కొన్ని పద్యాలు: విశ్వం దర్శనతీర్థమిదం నతుల్యం విశ్వోత్తీర్ణమహాద్భుతరూపమేకం | విశ్వాస్యాంతర్జ్ఞమహేశ్వరేణ తం దక్షిణామూర్తిమీడే శిరసా ||
- ప్రముఖ దక్షిణామూర్తి ఆలయాలు: చిదంబరం (తమిళనాడు): శ్రీ నటరాజుని పక్కన దక్షిణామూర్తి దర్శనమిస్తారు. కంచి కైలాసనాథ ఆలయం: అనేక దక్షిణామూర్తి ప్రతిమలు ఉన్నాయి. శ్రీశైలం: ఇక్కడ కూడా దక్షిణామూర్తి విగ్రహం ఉంటుంది.
- ఆధ్యాత్మిక ప్రాముఖ్యత: శ్రీ దక్షిణామూర్తిని గురువుగా భావించడం ద్వారా మనం గురు తత్త్వాన్ని అంగీకరిస్తాము. ప్రతి ఒక్కరి హృదయంలో దాగిన ఆత్మజ్ఞానాన్ని వెలిగించటానికి ఆయన సహకరిస్తారు. ఇది మనసులోని అజ్ఞానాన్ని తొలగించి, స్వరూప జ్ఞానాన్ని పొందటానికి మార్గం చూపుతుంది.
- ఉపసంహారం: శ్రీ దక్షిణామూర్తి అనేది పరమేశ్వరుని అత్యంత ఆధ్యాత్మికమైన స్వరూపం. ఆయన ఉపదేశం ద్వారా జీవులు ఆత్మ జ్ఞానాన్ని, తత్త్వాన్ని గ్రహించి, మోక్ష మార్గంలో ప్రవేశిస్తారు. విద్యార్థులు, తపస్సులో ఉన్నవారు, తత్త్వవేత్తలు, సాధకులు – అందరికీ ఆయన ఒక మార్గదర్శకుడు. ఆయనను గురువుగా పూజిస్తూ జీవితంలో సరైన దిశను కనుగొనవచ్చు.
